Sunday, November 16, 2008
www.cretan-music.gr
Η ιστοσελίδα μας, το www.cretan-music.gr, ανακατασκευάζεται και όποτε βρίσκουμε λίγο παραπάνω χρόνο θα την ανανεώνουμε. Ευχαριστούμε για την υποστήριξη σας.
Sunday, April 02, 2006
Η προπαγάνδα στην Κρητική λαϊκή μουσική
Η προπαγάνδα στην Κρητική λαϊκή μουσική
Στο παρών κείμενο θα επιχειρήσουμε να σας παρουσιάσουμε την προπαγάνδα που επιχειρείται τα τελευταία χρόνια από μία μερίδα συμπατριωτών μας Κρητών με συγκεκριμένη καταγωγή και ιδιοτελή κίνητρα. Τα τελευταία χρόνια (τουλάχιστον από το 1988 και μετά) έχει αναπτυχθεί μια παραφιλολογία σχετικά με την Κρητική παραδοσιακή μουσική και τους χορούς. Συντονισμένη ή όχι, έχει καταφέρει να επηρεάσει αρκετό κόσμο (κυρίως τους αμύητους στο είδος) και να παραποιεί ό,τι εμείς ξέραμε μέχρι σήμερα. Οι λόγοι κυρίως τοπικιστικοί, αλλά όχι μόνο. Σίγουρα το κίνητρο ήταν μία αδικία που συντελέστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1950 και η οποία αφορούσε την απαγόρευση του βιολιού από τις μεταδόσεις της Κρητικής μουσικής του κρατικού ραδιόφωνου. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.
Ο Σίμωνας Καράς στα μέσα της δεκαετίας του ’60 ανέλαβε την διεύθυνση του μουσικού προγράμματος της Δημοτικής Μουσικής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Από τότε με εισηγήσεις του προτείνει και τελικά επιτυγχάνει την απαγόρευση της ραδιοφωνικής μετάδοσης Κρητικών τραγουδιών και σκοπών παιγμένων με βιολί θεωρώντας ότι το πλέον αντιπροσωπευτικό όργανο της Κρητικής μουσικής παράδοσης είναι η λύρα. Οι Χανιώτες βιολάτορες αντιδρούν έντονα με πρωτοβουλία του Κισσαμίτη βιολάτορα Κώστα Παπαδάκη ή Ναύτη ο οποίος από τότε, λίγο πριν φύγει για την Αμερική, έρχεται σε σύγκρουση το Σίμωνα Καρά.
Με την επιστροφή του Ναύτη από την Αμερική η σύγκρουση αυτή συνεχίζεται. Ο Ναύτης για να αποδείξει τις απόψεις του προχώρησε το 1989 στην έκδοση ενός βιβλίου υπό τον τίτλο «“Κρητική” λύρα, ένας μύθος»! Στο βιβλίο αυτό αναφέρει πολλές λεπτομέρειες για την σχέση αυτή που είχε με τον Καρά και άλλα πολλά πράγματα που θεώρησε ότι αποδεικνύουν τις απόψεις του. Απόψεις όμως και μόνο, θεωρίες ανυπόστατες, χωρίς καμία απόδειξη, από καταγεγραμμένη ή μη πηγή. Απόψεις όμως που μερικά χρόνια αργότερα θα γίνονταν «σημαία» στα χέρια επιτήδειων, απόψεις που δυστυχώς υποστηρίζονται δημόσια ακόμα και έναν από τους πιο αξιόλογους συλλόγους στην Κρήτη, το σύλλογο μουσικών του νομού Χανίων «Ο Χάρχαλης».
Τι λένε όμως οι θεωρίες αυτές; Απίθανα πράγματα! Σύμφωνα με τον Κ. Παπαδάκη ή Ναύτη αλλά και τους Στέλιο Λαϊνάκη, Κουναλάκη, Ιωάννη και Θρασύβουλο Τσουχλαράκη, συνεχιστές των θεωριών του Ναύτη, μελωδίες που τάχα μου μεταφέρθηκαν από τους Κρήτες υπερασπιστές της Πόλης το 1453, διατηρήθηκαν εκατοντάδες χρόνια και μία ωραία βραδιά του 1750, στις Λουσακιές της Κισσάμου, σε ένα γάμο (με την απαραίτητη σημείωση ότι μύριζε επανάσταση εκείνες τις μέρες!) ήρθε ένας ονομαστός βιολάτορας της εποχής (Στέφανος Τριανταφυλλάκης ή Κιόρος) που μέσα στο κέφι της βραδιάς έπαιξε για πρώτη φορά αυτές τις μελωδίες σε γλέντι και ταυτόχρονα (!!!) οι καπεταναίοι της περιοχής χόρεψαν έναν παλιό τοπικό χορό (ποιόν;) μετασχηματίζοντας τα βήματα του (για πρώτη φορά βέβαια) πάνω στις μελωδίες που έπαιξε ο Κιόρος… Έτσι γεννήθηκε ο συρτός (τα σχόλια δικά σας…).
Από πού τα ξέρουνε όλα αυτά; Προφορική παράδοση λέει. Εντάξει αλλά αυτό δε φτάνει. Η θεωρία αυτή μοιάζει απίθανη καθώς δεν υπάρχει προηγούμενο παγκοσμίως, δημιουργίας χορού «εν μια νυκτί», με τόσες πολλές «συμπτώσεις» μαζεμένες. Βεβαίως, κανένα γραπτό αλλά και προφορικό στοιχείο δεν επιβεβαιώνει την «ορθότητα της προφορικής παράδοσης», στις δε παραπομπές που επικαλείται ο Ι. Τ. σε δημοσίευση στον κρητικό τύπο της Αθήνας , δεν αναφέρεται τίποτα σχετικό ούτε από τον Φραντζή, ούτε από το έγγραφο της Μονής Βατοπεδίου στο Άγιο Όρος, ούτε από τον Πάρι Κελαιδή . Το μόνο που επιβεβαιώνουν οι παραπάνω αναφορές είναι η παρουσία των Κρητών πολεμιστών στην Πόλη το 1453. Παρουσιάζονται όμως έτσι ώστε ο αναγνώστης που δεν θα κάτσει να ερευνήσει το θέμα να νομίζει ότι αναφέρουν περί «συνθέσεων μελωδιών» και άλλα παρόμοια… Σε επιτόπιες έρευνες μας στην περιοχή της Κισσάμου όλοι μας παρέπεμπαν στα λεγόμενα του Ναύτη και μόνο. Κάνεις άλλος δεν γνώριζε κάτι παραπάνω.
Στην περίπτωση του πεντοζάλη η κατάσταση χειροτερεύει επικίνδυνα. Πρόκειται για την απόλυτη διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Ο Ναύτης παλαιότερα αλλά και ο κ. Τσουχλαράκης σήμερα επιμένει να χαρακτηρίζει «ιστορική» την παράδοση για τη δημιουργία του πηδηχτού πεντοζάλη από τον Στέφανο Τριανταφυλλάκη ή Κιόρο. Εδώ έχουμε μια νέα θεωρία. Δημιουργία χορού κατά παραγγελία!
Ας δούμε όμως αναλυτικά τις «τρύπες» της προπαγάνδας τους: Στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.tsouchlarakis.com/EISIGISEISOMILIES.htm#MARK1B όπου ο Ι.Τ. «ανανεώνει» και διασκευάζει το κείμενο του για το «πεντοζάλι» κάθε τρεις και λίγο (έχουμε και ηλεκτρονικές αποδείξεις γι’ αυτό), αναφέρεται το κλασσικό και πολυφορεμένο ερώτημα του «χορολέκτη» για το αν όλος ο υπόλοιπος κόσμος έχει άγνοια για την πραγματική (δική του βεβαίως) αλήθεια ή αν υπάρχουν «σκοτεινές» δυνάμεις και κίνητρα πίσω από την υποτιθέμενη άγνοια μας. Δείτε:
«…Πολλά λέγονται και γράφονται για το πεντοζάλι, τον πιο δημοφιλή χορό της Κρήτης. Δυστυχώς, τα περισσότερα από αυτά είναι αυθαίρετα, στερούνται επιστημονικής τεκμηρίωσης και αποκρύπτουν την ιστορική αλήθεια, η οποία πλέον στους περισσότερους φαίνεται απίστευτη.
Και έτσι γεννάται το ερώτημα: Είναι η άγνοια κάποιων ανθρώπων εκείνη που δημιούργησε τη σύγχυση των απόψεων σχετικά με το ιστορικό αυτού του χορού ή κάποια δυσερμήνευτη σκοπιμότητα;»
Έπειτα μας αναφέρει για μία ακόμα φορά την άποψη του μουσικολόγου του Πανεπιστημίου της Μπολόνια Roberto Leydi για την προφορική παράδοση, τον οποίο ο ίδιος ο κ. Στ. Λαινάκης (επίσης μέλος του συλλόγου Χάρχαλης και σημερινός πρόεδρος) έφερε στην Κρήτη στα τέλη της δεκαετίας του 1970 όταν σπούδαζε στην Ιταλία. Περιττό να αναφέρουμε ότι η γνωριμία του κ Leydi με την Κρήτη ξεκίνησε από την Κίσσαμο, το περιβάλλον του Κ. Παπαδάκη ή Ναύτη, του ηθικού αυτουργού δηλαδή όλης αυτής της κακοστημένης προπαγάνδας! Ότι κι αν σημαίνει αυτό…
Στη συνέχεια και στην απεγνωσμένη προσπάθεια του να συνδέσει τον χορό με ιστορικά γεγονότα μας εξιστορεί τα «Ορλοφικά» και στα οποία εντάσει την λεγόμενη και «Επανάσταση του Δασκαλογιάννη» που έλαβε χώρα το 1770. Γράφει λοιπόν:
«…Κατά τη λαϊκή πίστη, και όπως αυτή καταγράφηκε από το σπουδαίο μουσικό Κωστή Παπαδάκη ή Ναύτη* (1920-2003), ο οποίος διέσωσε τις μαρτυρίες παλαιότερων μουσικών και χορευτών, όπως του Νικόλαου Κατσούλη ή Κουφιανού (1877-1947), του Βασίλη Παπαδάκη ή Κοπανίδη (1880-1949), του Ανδρέα Μαριάνου (1865-1930) και άλλων, στα μέσα του 1769, ο Δασκαλογιάννης, σύμφωνα με μια παλαιότατη συνήθεια, που επικρατούσε στο νομό Χανίων, κατά την οποία σε διάφορα σημαντικά γεγονότα αφιερώνονταν νέες μουσικές, τραγούδια ή χοροί, ζήτησε από τον περίφημο βιολάτορα την εποχής εκείνης Στέφανο Τριανταφυλλάκη ή Κιώρο από το Γαλουβά Λουσακιών Κισσάμου να ετοιμάσει έναν «πυρρίχιο» χορό ειδικά γραμμένο για το πέμπτο ζάλο (βήμα), δηλαδή, όπως λέγεται, για την πέμπτη κατά σειρά ευκαιρία που σύντομα θα παρουσιαζόταν για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους…»
Εδώ αρχίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα των συγγραφέων της θεωρίας . Δυστυχώς τα υπόλοιπα «πέντε ζάλα» δεν βρίσκονται! Απλά δεν υπάρχουν! Εδώ λοιπόν επιστρατεύονται οι θεωρίες. Μπλέκουν τις προηγούμενες προσπάθειες ανακατάληψης της Κρήτης από τους Ενετούς και τους δύο Ρωσο-τουρκικούς πολέμους (!!!). Επείδη όμως πιθανόν να μη πειστεί ακόμα και ο πλέον αδαής επιστρατεύται μία ακόμα πιθανότητα, οι συμμετοχές των Σφακιανών σε προηγούμενες επαναστάσεις των Ενετών! Πες πες κάτι θα μείνει… Και αν δε σας έφτανε η παραπάνω αυθαιρεσία έχουμε εδώ ίσως την καλύτερη:
«Επιπροσθέτως, το περιεχόμενο μιας επιστολής με φερόμενο αποστολέα το Δασκαλογιάννη και παραλήπτη τον Κιώρο φανερώνει τη δι’ αλληλογραφίας επικοινωνία των δύο ανδρών και ενισχύει τη λαϊκή πίστη περί του χορού, καθώς κεκαλυμμένα γίνεται λόγος για πέμπτο ζάλο και δώδεκα κουμπάρους, υπονοώντας το επικείμενο κίνημα και τους δώδεκα αρχηγούς του…»
Όπου «Κιώρος» ή «Κιόρος» γράψτε τυφλός ! Έστειλε επιστολή στον τυφλό βιολάτορα, εν μέσω τουρκοκρατίας από την Ανώπολη στις Λουσακιές της Κισσάμου! Δείτε όμως τι απαντάει για το θέμα ο Θεόδωρος Ρηγινιώτης, συνεργάτης της ιστοσελίδας μας σε πρόσφατη κριτική του σε cd που εξέδωσε ο εν λόγω «ερευνητής»:
«…Ο κ. Τσουχλαράκης επιμένει να χαρακτηρίζει «ιστορική» την παράδοση για τη δημιουργία του γρήγορου πεντοζάλη από τον Κισσαμίτη βιολάτορα του 18ου αιώνα Στέφανο Τριανταφυλλάκη ή Κιώρο. Παρά τους γοητευτικούς συμβολισμούς της, μέχρι τώρα δεν έχει παραθέσει ούτε μισό τεκμήριο για την αξιοπιστία της παράδοσης αυτής. Αναρωτιέμαι μάλιστα αν πράγματι υπάρχει ή την έχει επινοήσει μόνος του… Επικαλείται μια υποτιθέμενη επιστολή του Δασκαλογιάννη προς τον Κιώρο, όπου ο τραγικός επαναστάτης καλεί το μουσικό να ετοιμαστεί για μια βάφτιση με 12 συντέκνους κ.λ.π. (δηλαδή να συνθέσει μια χορευτική μελωδία με 12 γυρίσματα, για τους 12 καπετάνιους). Η επιστολή αυτή υποτίθεται ότι φυλάσσεται, μαζί με άλλα έγγραφα της επανάστασης του Δασκαλογιάννη, σε κάποια «Αυθεντική Ακαδημία του Σερμπάν Καντακουζηνού» στο Βουκουρέστι, όπου ο κ. Τσουχλαράκης τη βρήκε, όμως του …απαγόρευσαν να τη δημοσιεύσει, για να τη δούμε κι εμείς και να πειστούμε! Και όμως, ίδρυμα με αυτό το όνομα δεν υπάρχει στο Βουκουρέστι. Οι υπεύθυνοι της Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών της Ρουμανίας δηλώνουν άγνοια για την ύπαρξη τέτοιου κειμένου, ενώ ο Ρεθεμνιώτης ερευνητής Κωστής Καρινιωτάκης, μετά από τρίμηνη έρευνα και επαφές με ιστορικούς και ελληνιστές καθηγητές πανεπιστημίου στη Ρουμανία, τίποτα δε βρήκε. Επιπλέον, είναι απίθανο ότι ο Δασκαλογιάννης θα έστελνε γράμμα στον Κιώρο (που δεν ξέρουμε αν ήξερε να διαβάζει και είχε και προβλήματα οράσεως, γι’ αυτό και το παρατσούκλι του –Κιόρ = τυφλός στα τούρκικα), διακινδυνεύοντας να πέσει και στα χέρια των Τούρκων, αντί να στείλει απλώς κάποιον να του το πει προφορικά! Το κυριότερο όμως πρόβλημα του συλλογισμού, είναι ότι ο Μπαντζελιός, ποιητής της συγκλονιστικής ρίμας του Δασκαλογιάννη και αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων, παρά τη λεπτομερή εξιστόρηση της επανάστασης, τίποτα δεν αναφέρει για κάτι τόσο σημαντικό, που επιπλέον, αν ήταν αληθινό, θα ήταν και το μόνο επιτυχημένο στοιχείο στην τραγική προσπάθεια, που κατέληξε στην καταστροφή των Σφακίων και στο γδάρσιμο του μεγαλομάρτυρα πρωτεργάτη!
Ο Μπαντζελιός (σαν άλλος Όμηρος) ενδιαφέρεται για το χορό και τη μουσική στα Σφακιά. Προς το τέλος της ρίμας, διεκτραγωδώντας την εικόνα των ερειπωμένων Σφακιών που βρήκαν στην επιστροφή τους οι φυλακισμένοι καπετάνιοι, γράφει:
Κι όμως, ούτε λέξη για την υποτιθέμενη συνεννόηση με τον Κιώρο και το εγχείρημα του "πεντοζαλιού". Η σύνδεση των γυρισμάτων της μουσικής του χορού με τους καπετάνιους της επανάστασης είναι μεταγενέστερη και αποδεικνύει τιμητικό συμβολισμό, δυστυχώς όμως όχι την υποτιθέμενη «ίδρυση» του χορού κατά την επανάσταση. Χρειαζόμαστε αποδείξεις και μέχρι στιγμής δεν έχουν εμφανιστεί.
Όσο για το «πέμπτο ζάλο», δηλαδή την «πέμπτη προσπάθεια των Κρητικών για απελευθέρωση», καθόλου δεν πείθει η καταμέτρηση των τεσσάρων προηγούμενων, που ουδεμία σχέση έχουν με μια σοβαρή ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων…»
Εδώ να αναφέρουμε κάτι ακόμα. Ο Ι. Τ. στο κείμενο του στο προσωπικό του site αρχίζει σταδιακά να «υποβαθμίζει» τη θεωρία της επιστολής και από κει που αναφέρεται στην αρχή και περήφανα στο βιβλίο του που κυκλοφόρησε το 2000, σήμερα γράφει:
«…Επιπροσθέτως, το περιεχόμενο μιας επιστολής με φερόμενο αποστολέα το Δασκαλογιάννη και παραλήπτη τον Κιώρο φανερώνει τη δι’ αλληλογραφίας επικοινωνία των δύο ανδρών και ενισχύει τη λαϊκή πίστη περί του χορού, καθώς κεκαλυμμένα γίνεται λόγος για πέμπτο ζάλο και δώδεκα κουμπάρους, υπονοώντας το επικείμενο κίνημα και τους δώδεκα αρχηγούς του….»
Ο δε Ναύτης λέει (Κρητική λύρα ένας μύθος, σελ. 73):
«…έστειλαν στο Γαλουβά (Κισσάμου) τον Παπά Τζιρίτη (πιθανόν κάποιο ιερέα που ήταν σβέλτος) του οποίου το όνομα δε διασώθηκε και μια επιστολή του Δασκαλογιάννη στον Στέφανο Τριανταφυλλάκη ή Κιώρο. Τον καλούσε στην Ανώπολη (σ.σ. Σφακίων) επειγόντως να του αναθέσει μια δουλειά. Πράγματι ο Κιώρος πήγε και έμεινε 6 μήνες εκεί μέχρι την ημέρα της επανάστασης. Στον Κιώρο ανέθεσαν να βγάλει μία νέα μουσική για ένα καινούργιο πολεμικό χορό. Ο Κιώρος με βάση την Πυρρίχια μελωδία έβγαλε μια μουσική, χωρίς όμως να μοιάζει με την Πυρρίχια και σύμφωνα με τις υποδείξεις των Καπετανέων…»
Αντί άλλων σχολίων σας αναφέρουμε το βιογραφικό του Παπά Τζιρίτη που αλιεύσαμε από εφημερίδα του Ηρακλείου :
Παπα-Τζιρίτης (Ευάρεστος Ταμιωλάκης).
Γεννήθηκε το 1852 στον Aγιο Γεώργιο Λασιθίου και παντρεύτηκε από τους Kασσάνους όπου και έζησε. Πέθανε το 1937. Tο 1866 χειροτονήθηκε ιερέας και κατέλαβε την ενορία του Aγίου Γεωργίου των Kασσάνων. O παπα-Tζιρίτης κατέστη θρύλος χάρη στα μεγάλα αθλητικά του επιτεύγματα στον αγώνα δρόμου μεγάλων αποστάσεων. Yπήρξε πρωτόγνωρο φαινόμενο αντοχής και ταχύτητας: Aγωνίστηκε στην Kρήτη, στην Aθήνα, στη Σμύρνη, στην Kύπρο, στην Aίγυπτο και έφτασε μέχρι τον Aγιο Λουδοβίκο της Aμερικής.
Στις 12 Νοέμβρη το 1900 έτρεξε το Μαραθώνιο Δρόμο με το καταπληκτικό ρεκόρ 2 ώρες και 5 λεπτά. Εγραψαν γι’ αυτόν οι εφημερίδες της εποχής αποκαλώντας τον “διπλασίως αναπληρωτήν του Αχιλλέα και του Οδυσσέα” και “Μέγαν Πεζοπόρον της Υφηλίου”. Στην επανάσταση του 1896-97 υπηρέτησε ως αγγελιοφόρος του Ιωάννη Νταφώτη στο Τάγμα των επιλέκτων Κρητών και στις 15 του Μάρτη του 1897 πήρε μέρος στη Μάχη των Αρχανών, όπου με την τόλμη του έσωσε την τιμή της σημαίας. Η αθλητική, η πατριωτική και η εκκλησιαστική προσφορά του τον κατέστησε ζωντανό θρύλο του λαού μας.
Να υποθέσουμε εδώ ότι ο Ναύτης μπερδεύτηκε; Να χρησιμοποιήσουμε την αγαπημένη υποτιμητική έκφραση του Ι.Τ.; Μάλλον αγνοούσε την αλήθεια…
Εδώ βέβαια αρχίζουν και οι αντιφάσεις… Ο Ναύτης λέει ότι για τον Δασκαλογιάννη και τον Κιώρο ότι: «τον καλούσε στην Ανώπολη επειγόντως να του αναθέσει μια δουλειά», ο Ι.Τ. το 2000 στο βιβλίο του λέει ότι «για να ετοιμάσει έναν “πυρρίχειο” χορό, ειδικά γραμμένο για το “πέμπτο ζάλο”», ενώ σήμερα (www.tsouchlarakis.com) κάνει λόγο για: «καθώς κεκαλυμμένα γίνεται λόγος για πέμπτο ζάλο και δώδεκα κουμπάρους».
Κάπου εκεί αρχίζει και η προσπάθεια του συγγραφέα Ι.Τ. να μας πείσει ότι «εφόσον αποδείξω ότι υπήρχαν οι δώδεκα καπετάνιοι, τότε έχω δίκιο!». Έτσι αρχίζει μία ατέρμονη προσπάθεια επίδειξης ιστορικών και λοιπών πηγών με την προαναφερθείσα λογική. Τσάμπα κόπος κύριοι. Η ύπαρξη των καπετάνιων (την οποία προσωπικά αποδέχομαι) δεν αποδεικνύει ΤΙΠΟΤΑ!
Μία ακόμα αυθαιρεσία είναι η παρακάτω παράγραφος του κειμένου του Ι.Τ. για τον
πεντοζάλη στην ιστοσελίδα του:
«…Η εκ των δυτικών επαρχιών (Σφακιά, Κίσσαμος) καταγωγή του πεντοζαλιού ενισχύεται και από το γεγονός ότι μόνο στις περιοχές αυτές επιβίωσε το ιστορικό του χορού και σε κανένα άλλο μέρος της Κρήτης. Και ως γνωστόν, η προφορική παράδοση είναι αληθής, όπου είναι πλουσιότατη και κυρίως στοιχειοθετημένη. Είναι, λοιπόν, επιεικώς ανεύθυνο να μιλάνε κάποιοι για λασιθιώτικη ή ακόμα και για «παγκρήτια» καταγωγή του χορού, όταν είναι πασίγνωστο ότι όλοι οι χοροί της Κρήτης ήταν τοπικής εμβέλειας μέχρι την εποχή του Μεσοπολέμου. Τότε που ο χανιώτικος συρτός και το πεντοζάλι διαδόθηκαν από τα Χανιά στην υπόλοιπη Κρήτη, ο μαλεβιζιώτης από το Ηράκλειο στο υπόλοιπο της νήσου και η ρεθεμνιώτικη σούστα από το νομό Ρεθύμνης στους υπόλοιπους νομούς...»
Αν είναι έτσι, δε μας εξηγεί εδώ γιατί ενώ όλοι οι υπόλοιποι χοροί που αναφέρει «ήταν τοπικής εμβέλειας», τον πεντοζάλη τον ήξερε όλη η Κρήτη. Ο Εμμ. Βιβιλάκης από τις Βρύσες Αμαρίου τον αναφέρει το 1842, ο Χουρμούζης Βυζάντιος στα «Κρητικά» του 1840 τον αναφέρει στην περιοχή του Ηρακλείου, και φυσικά όλοι οι γέροντες μερακλήδες τον θυμούνται πολύ πριν το μεσοπόλεμο σε όλη την Κρήτη.
Μια ακόμα γλαφυρή λεπτομέρεια που προκαλεί ευθυμία αλιεύουμε από το περιβόητο κείμενο του ερευνητή Ι.Τ.:
«…Στο πεντοζάλι, ο αυτοσχεδιασμός του πρωτοχορευτή χαρακτηρίζεται από κινήσεις ξεχωριστές στη δομή, το ύφος και την έκφραση και δεν παρουσιάζει καμία ομοιότητα με αυτές που συνηθίζονται σε άλλους αυτοσχεδιαστικούς χορούς, όπως είναι ο χανιώτικος συρτός ή ο μαλεβιζιώτης. Τα αντικρυστά καθίσματα από τον πρώτο και το δεύτερο με ταυτόχρονη εκτέλεση «ψαλιδιών», αποτελούν την πλέον παλαιά και χαρακτηριστική φιγούρα του πεντοζαλιού, ενώ η ομοιότητά της με φιγούρες του ρωσικού χορευτικού ρεπερτορίου επιτρέπει συνειρμούς που παραπέμπουν ευθέως στο ιστορικό του χορού, στις προσωπικές επαφές του Δασκαλογιάννη με τους αδερφούς Αλεξέι και Θεόδωρο Ορλόφ. Την φιγούρα αυτή πραγματοποιούσαν οι χορευτές του «Παγκρήτιου Ομίλου Βρακοφόρων», με έδρα τα Χανιά, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960…»
Τώρα τα πιστεύει και τα γράφει όλα τα παραπάνω; Τη φιγούρα που έκαναν τα χορευτικά μπαλέτα της εποχής στα μιούζικαλ του Δαλιανίδη και στα παραδοσιακά μπαλέτα τύπου Δώρας Στράτου την παραλληλίζει με τον πεντοζάλι και τα… Ορλωφικά!;! Απλώς υπέροχο.
Τέλος για τον πεντοζάλη να αναφέρουμε μερικά πισωγυρίσματα του ερευνητή τα οποία καταδεικνύουν την αγωνία του να εξηγήσει τα ανεξήγητα:
«…Πρέπει να τονίσουμε ότι, η παραδοσιακή πρωταρχική έκφραση του πεντοζαλιού δεν διαθέτει σιγανό και γρήγορο ρυθμό, ούτε διακρίνεται σε σιγανό πεντοζάλι και γρήγορο πεντοζάλι. Η μορφή του είναι μια και συγκεκριμένη, γρήγορη, δυναμική και εκρηκτική. Η σύγχρονη διάκριση σε «σιγανό» και «γρήγορο» καθιερώθηκε την δεκαετία του ’50, όταν κάποιοι λαϊκοί οργανοπαίκτες της κεντρικής Κρήτης διασκευάζοντας το σκοπό του σιγανού, ενός χορού της κεντρικής και ανατολικής Κρήτης, τον γύρναγαν απευθείας σε πεντοζάλι. Αυτό συνέβη επειδή η βασική μουσική φράση (κοντυλιά) (7) του σιγανού μοιάζει με την τρίτη μουσική φράση του πεντοζαλιού, με τη μόνη διαφορά ότι παίζεται σε πιο αργή ρυθμική αγωγή.(8) Τότε, ατυχώς, διαμορφώθηκε αυτό που σήμερα λένε «σιγανό πεντοζάλι» και χορεύεται σε Χανιά, Ρέθυμνο και Ηράκλειο με παραλλαγές ως «χανιώτικο σιγανό», «ρεθεμνιώτικο σιγανό» και «ηρακλειώτικο σιγανό» με δέκα, οκτώ και έξι βήματα αντίστοιχα. Μάλιστα, στο νομό Ρεθύμνου, ανάλογα με τις χαρακτηριστικές ανά επαρχία κοντυλιές του σιγανού χορού, που προηγούνταν της μουσικής του πεντοζαλιού, ο χορός αποκτούσε διάφορα ονόματα. Έτσι προέκυψαν τα λεγόμενα Αμαριώτικα πεντοζάλια, τα Ρεθεμνιώτικα κ.λπ»
και
«…Ίσως ο σιγανός να χορευόταν παλαιότερα και στο νομό Χανίων, και να αποτέλεσε βάση έμπνευσης για τον Κιώρο, αλλά να ξεχάστηκε με τη διάδοση του πεντοζαλιού…»
Τώρα βέβαια το ότι υπάρχουν δεκάδες καταγεγραμμένες και μη πηγές που μιλούν για σιγανό και πηδηχτό πεντοζάλη πριν τη δεκαετία του 1950 δε φαίνεται να απασχολεί τον «ερευνητή». Ούτε το ότι με το λεγόμενο «χανιώτικο σιγανό» πρέπει μάλλον να εννοεί τα αμαριώτικα πεντοζάλια . Όσο για την δεύτερη αναφορά από το κείμενο του Ι.Τ. να πούμε ότι πάνω στον πανικό του άρχισε να παραδέχεται αυτό που όλη η Κρήτη γνωρίζει.
Για το χρονικό διάδοσης του Χανιώτικου συρτού στην υπόλοιπη Κρήτη ο Ναύτης αλλά και ο Ι.Τ. μιλάνε για την εποχή του μεσοπολέμου. Τότε πως ο Ρεθυμνιώτης Εμμ. Βιβιλάκης τον αναφέρει στην εργασία του το 1840 ως Χανιώτη ή Απόσυρτο; Η υπόθεση ότι «ο συρτός διαδόθηκε στην υπόλοιπη Κρήτη την περίοδο του Μεσοπολέμου», σχετικά με το νομό Ρεθύμνης είναι αυθαίρετη και το θέμα χρειάζεται διερεύνηση ακόμη.
Ο Σίμωνας Καράς στα μέσα της δεκαετίας του ’60 ανέλαβε την διεύθυνση του μουσικού προγράμματος της Δημοτικής Μουσικής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Από τότε με εισηγήσεις του προτείνει και τελικά επιτυγχάνει την απαγόρευση της ραδιοφωνικής μετάδοσης Κρητικών τραγουδιών και σκοπών παιγμένων με βιολί θεωρώντας ότι το πλέον αντιπροσωπευτικό όργανο της Κρητικής μουσικής παράδοσης είναι η λύρα. Οι Χανιώτες βιολάτορες αντιδρούν έντονα με πρωτοβουλία του Κισσαμίτη βιολάτορα Κώστα Παπαδάκη ή Ναύτη ο οποίος από τότε, λίγο πριν φύγει για την Αμερική, έρχεται σε σύγκρουση το Σίμωνα Καρά.
Με την επιστροφή του Ναύτη από την Αμερική η σύγκρουση αυτή συνεχίζεται. Ο Ναύτης για να αποδείξει τις απόψεις του προχώρησε το 1989 στην έκδοση ενός βιβλίου υπό τον τίτλο «“Κρητική” λύρα, ένας μύθος»! Στο βιβλίο αυτό αναφέρει πολλές λεπτομέρειες για την σχέση αυτή που είχε με τον Καρά και άλλα πολλά πράγματα που θεώρησε ότι αποδεικνύουν τις απόψεις του. Απόψεις όμως και μόνο, θεωρίες ανυπόστατες, χωρίς καμία απόδειξη, από καταγεγραμμένη ή μη πηγή. Απόψεις όμως που μερικά χρόνια αργότερα θα γίνονταν «σημαία» στα χέρια επιτήδειων, απόψεις που δυστυχώς υποστηρίζονται δημόσια ακόμα και έναν από τους πιο αξιόλογους συλλόγους στην Κρήτη, το σύλλογο μουσικών του νομού Χανίων «Ο Χάρχαλης».
Τι λένε όμως οι θεωρίες αυτές; Απίθανα πράγματα! Σύμφωνα με τον Κ. Παπαδάκη ή Ναύτη αλλά και τους Στέλιο Λαϊνάκη, Κουναλάκη, Ιωάννη και Θρασύβουλο Τσουχλαράκη, συνεχιστές των θεωριών του Ναύτη, μελωδίες που τάχα μου μεταφέρθηκαν από τους Κρήτες υπερασπιστές της Πόλης το 1453, διατηρήθηκαν εκατοντάδες χρόνια και μία ωραία βραδιά του 1750, στις Λουσακιές της Κισσάμου, σε ένα γάμο (με την απαραίτητη σημείωση ότι μύριζε επανάσταση εκείνες τις μέρες!) ήρθε ένας ονομαστός βιολάτορας της εποχής (Στέφανος Τριανταφυλλάκης ή Κιόρος) που μέσα στο κέφι της βραδιάς έπαιξε για πρώτη φορά αυτές τις μελωδίες σε γλέντι και ταυτόχρονα (!!!) οι καπεταναίοι της περιοχής χόρεψαν έναν παλιό τοπικό χορό (ποιόν;) μετασχηματίζοντας τα βήματα του (για πρώτη φορά βέβαια) πάνω στις μελωδίες που έπαιξε ο Κιόρος… Έτσι γεννήθηκε ο συρτός (τα σχόλια δικά σας…).
Από πού τα ξέρουνε όλα αυτά; Προφορική παράδοση λέει. Εντάξει αλλά αυτό δε φτάνει. Η θεωρία αυτή μοιάζει απίθανη καθώς δεν υπάρχει προηγούμενο παγκοσμίως, δημιουργίας χορού «εν μια νυκτί», με τόσες πολλές «συμπτώσεις» μαζεμένες. Βεβαίως, κανένα γραπτό αλλά και προφορικό στοιχείο δεν επιβεβαιώνει την «ορθότητα της προφορικής παράδοσης», στις δε παραπομπές που επικαλείται ο Ι. Τ. σε δημοσίευση στον κρητικό τύπο της Αθήνας , δεν αναφέρεται τίποτα σχετικό ούτε από τον Φραντζή, ούτε από το έγγραφο της Μονής Βατοπεδίου στο Άγιο Όρος, ούτε από τον Πάρι Κελαιδή . Το μόνο που επιβεβαιώνουν οι παραπάνω αναφορές είναι η παρουσία των Κρητών πολεμιστών στην Πόλη το 1453. Παρουσιάζονται όμως έτσι ώστε ο αναγνώστης που δεν θα κάτσει να ερευνήσει το θέμα να νομίζει ότι αναφέρουν περί «συνθέσεων μελωδιών» και άλλα παρόμοια… Σε επιτόπιες έρευνες μας στην περιοχή της Κισσάμου όλοι μας παρέπεμπαν στα λεγόμενα του Ναύτη και μόνο. Κάνεις άλλος δεν γνώριζε κάτι παραπάνω.
Στην περίπτωση του πεντοζάλη η κατάσταση χειροτερεύει επικίνδυνα. Πρόκειται για την απόλυτη διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Ο Ναύτης παλαιότερα αλλά και ο κ. Τσουχλαράκης σήμερα επιμένει να χαρακτηρίζει «ιστορική» την παράδοση για τη δημιουργία του πηδηχτού πεντοζάλη από τον Στέφανο Τριανταφυλλάκη ή Κιόρο. Εδώ έχουμε μια νέα θεωρία. Δημιουργία χορού κατά παραγγελία!
Ας δούμε όμως αναλυτικά τις «τρύπες» της προπαγάνδας τους: Στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.tsouchlarakis.com/EISIGISEISOMILIES.htm#MARK1B όπου ο Ι.Τ. «ανανεώνει» και διασκευάζει το κείμενο του για το «πεντοζάλι» κάθε τρεις και λίγο (έχουμε και ηλεκτρονικές αποδείξεις γι’ αυτό), αναφέρεται το κλασσικό και πολυφορεμένο ερώτημα του «χορολέκτη» για το αν όλος ο υπόλοιπος κόσμος έχει άγνοια για την πραγματική (δική του βεβαίως) αλήθεια ή αν υπάρχουν «σκοτεινές» δυνάμεις και κίνητρα πίσω από την υποτιθέμενη άγνοια μας. Δείτε:
«…Πολλά λέγονται και γράφονται για το πεντοζάλι, τον πιο δημοφιλή χορό της Κρήτης. Δυστυχώς, τα περισσότερα από αυτά είναι αυθαίρετα, στερούνται επιστημονικής τεκμηρίωσης και αποκρύπτουν την ιστορική αλήθεια, η οποία πλέον στους περισσότερους φαίνεται απίστευτη.
Και έτσι γεννάται το ερώτημα: Είναι η άγνοια κάποιων ανθρώπων εκείνη που δημιούργησε τη σύγχυση των απόψεων σχετικά με το ιστορικό αυτού του χορού ή κάποια δυσερμήνευτη σκοπιμότητα;»
Έπειτα μας αναφέρει για μία ακόμα φορά την άποψη του μουσικολόγου του Πανεπιστημίου της Μπολόνια Roberto Leydi για την προφορική παράδοση, τον οποίο ο ίδιος ο κ. Στ. Λαινάκης (επίσης μέλος του συλλόγου Χάρχαλης και σημερινός πρόεδρος) έφερε στην Κρήτη στα τέλη της δεκαετίας του 1970 όταν σπούδαζε στην Ιταλία. Περιττό να αναφέρουμε ότι η γνωριμία του κ Leydi με την Κρήτη ξεκίνησε από την Κίσσαμο, το περιβάλλον του Κ. Παπαδάκη ή Ναύτη, του ηθικού αυτουργού δηλαδή όλης αυτής της κακοστημένης προπαγάνδας! Ότι κι αν σημαίνει αυτό…
Στη συνέχεια και στην απεγνωσμένη προσπάθεια του να συνδέσει τον χορό με ιστορικά γεγονότα μας εξιστορεί τα «Ορλοφικά» και στα οποία εντάσει την λεγόμενη και «Επανάσταση του Δασκαλογιάννη» που έλαβε χώρα το 1770. Γράφει λοιπόν:
«…Κατά τη λαϊκή πίστη, και όπως αυτή καταγράφηκε από το σπουδαίο μουσικό Κωστή Παπαδάκη ή Ναύτη* (1920-2003), ο οποίος διέσωσε τις μαρτυρίες παλαιότερων μουσικών και χορευτών, όπως του Νικόλαου Κατσούλη ή Κουφιανού (1877-1947), του Βασίλη Παπαδάκη ή Κοπανίδη (1880-1949), του Ανδρέα Μαριάνου (1865-1930) και άλλων, στα μέσα του 1769, ο Δασκαλογιάννης, σύμφωνα με μια παλαιότατη συνήθεια, που επικρατούσε στο νομό Χανίων, κατά την οποία σε διάφορα σημαντικά γεγονότα αφιερώνονταν νέες μουσικές, τραγούδια ή χοροί, ζήτησε από τον περίφημο βιολάτορα την εποχής εκείνης Στέφανο Τριανταφυλλάκη ή Κιώρο από το Γαλουβά Λουσακιών Κισσάμου να ετοιμάσει έναν «πυρρίχιο» χορό ειδικά γραμμένο για το πέμπτο ζάλο (βήμα), δηλαδή, όπως λέγεται, για την πέμπτη κατά σειρά ευκαιρία που σύντομα θα παρουσιαζόταν για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους…»
Εδώ αρχίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα των συγγραφέων της θεωρίας . Δυστυχώς τα υπόλοιπα «πέντε ζάλα» δεν βρίσκονται! Απλά δεν υπάρχουν! Εδώ λοιπόν επιστρατεύονται οι θεωρίες. Μπλέκουν τις προηγούμενες προσπάθειες ανακατάληψης της Κρήτης από τους Ενετούς και τους δύο Ρωσο-τουρκικούς πολέμους (!!!). Επείδη όμως πιθανόν να μη πειστεί ακόμα και ο πλέον αδαής επιστρατεύται μία ακόμα πιθανότητα, οι συμμετοχές των Σφακιανών σε προηγούμενες επαναστάσεις των Ενετών! Πες πες κάτι θα μείνει… Και αν δε σας έφτανε η παραπάνω αυθαιρεσία έχουμε εδώ ίσως την καλύτερη:
«Επιπροσθέτως, το περιεχόμενο μιας επιστολής με φερόμενο αποστολέα το Δασκαλογιάννη και παραλήπτη τον Κιώρο φανερώνει τη δι’ αλληλογραφίας επικοινωνία των δύο ανδρών και ενισχύει τη λαϊκή πίστη περί του χορού, καθώς κεκαλυμμένα γίνεται λόγος για πέμπτο ζάλο και δώδεκα κουμπάρους, υπονοώντας το επικείμενο κίνημα και τους δώδεκα αρχηγούς του…»
Όπου «Κιώρος» ή «Κιόρος» γράψτε τυφλός ! Έστειλε επιστολή στον τυφλό βιολάτορα, εν μέσω τουρκοκρατίας από την Ανώπολη στις Λουσακιές της Κισσάμου! Δείτε όμως τι απαντάει για το θέμα ο Θεόδωρος Ρηγινιώτης, συνεργάτης της ιστοσελίδας μας σε πρόσφατη κριτική του σε cd που εξέδωσε ο εν λόγω «ερευνητής»:
«…Ο κ. Τσουχλαράκης επιμένει να χαρακτηρίζει «ιστορική» την παράδοση για τη δημιουργία του γρήγορου πεντοζάλη από τον Κισσαμίτη βιολάτορα του 18ου αιώνα Στέφανο Τριανταφυλλάκη ή Κιώρο. Παρά τους γοητευτικούς συμβολισμούς της, μέχρι τώρα δεν έχει παραθέσει ούτε μισό τεκμήριο για την αξιοπιστία της παράδοσης αυτής. Αναρωτιέμαι μάλιστα αν πράγματι υπάρχει ή την έχει επινοήσει μόνος του… Επικαλείται μια υποτιθέμενη επιστολή του Δασκαλογιάννη προς τον Κιώρο, όπου ο τραγικός επαναστάτης καλεί το μουσικό να ετοιμαστεί για μια βάφτιση με 12 συντέκνους κ.λ.π. (δηλαδή να συνθέσει μια χορευτική μελωδία με 12 γυρίσματα, για τους 12 καπετάνιους). Η επιστολή αυτή υποτίθεται ότι φυλάσσεται, μαζί με άλλα έγγραφα της επανάστασης του Δασκαλογιάννη, σε κάποια «Αυθεντική Ακαδημία του Σερμπάν Καντακουζηνού» στο Βουκουρέστι, όπου ο κ. Τσουχλαράκης τη βρήκε, όμως του …απαγόρευσαν να τη δημοσιεύσει, για να τη δούμε κι εμείς και να πειστούμε! Και όμως, ίδρυμα με αυτό το όνομα δεν υπάρχει στο Βουκουρέστι. Οι υπεύθυνοι της Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών της Ρουμανίας δηλώνουν άγνοια για την ύπαρξη τέτοιου κειμένου, ενώ ο Ρεθεμνιώτης ερευνητής Κωστής Καρινιωτάκης, μετά από τρίμηνη έρευνα και επαφές με ιστορικούς και ελληνιστές καθηγητές πανεπιστημίου στη Ρουμανία, τίποτα δε βρήκε. Επιπλέον, είναι απίθανο ότι ο Δασκαλογιάννης θα έστελνε γράμμα στον Κιώρο (που δεν ξέρουμε αν ήξερε να διαβάζει και είχε και προβλήματα οράσεως, γι’ αυτό και το παρατσούκλι του –Κιόρ = τυφλός στα τούρκικα), διακινδυνεύοντας να πέσει και στα χέρια των Τούρκων, αντί να στείλει απλώς κάποιον να του το πει προφορικά! Το κυριότερο όμως πρόβλημα του συλλογισμού, είναι ότι ο Μπαντζελιός, ποιητής της συγκλονιστικής ρίμας του Δασκαλογιάννη και αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων, παρά τη λεπτομερή εξιστόρηση της επανάστασης, τίποτα δεν αναφέρει για κάτι τόσο σημαντικό, που επιπλέον, αν ήταν αληθινό, θα ήταν και το μόνο επιτυχημένο στοιχείο στην τραγική προσπάθεια, που κατέληξε στην καταστροφή των Σφακίων και στο γδάρσιμο του μεγαλομάρτυρα πρωτεργάτη!
Ο Μπαντζελιός (σαν άλλος Όμηρος) ενδιαφέρεται για το χορό και τη μουσική στα Σφακιά. Προς το τέλος της ρίμας, διεκτραγωδώντας την εικόνα των ερειπωμένων Σφακιών που βρήκαν στην επιστροφή τους οι φυλακισμένοι καπετάνιοι, γράφει:
Δε βλέπου νιους με τ’ άρματα ασημοκουκλωμένους,
ψηλούς και λιγνομέσηδες, σα βιόλες στολισμένους,
να γαϊτανίζου στο χορό, να λέσι μαντινάδες,
να σειούνται, να λυγίζουνται με τόσες ταπεινάδες
και γέρους κι ασπρομάλληδες να κάθουνται στην τάβλα,
να τρώσι και να πίνουσι, να τραγουδού μεγάλα,
να λέν’ τραγούδια του σκαμνιού και του πολέμου βάλη
κι η τάβλ’ απού τη μια μερέ ν’ αντιλαλεί στην άλλη.
Οι γ-εγλετζέδες ’πάψασι, πάσιν οι χαροκόποι
ψηλούς και λιγνομέσηδες, σα βιόλες στολισμένους,
να γαϊτανίζου στο χορό, να λέσι μαντινάδες,
να σειούνται, να λυγίζουνται με τόσες ταπεινάδες
και γέρους κι ασπρομάλληδες να κάθουνται στην τάβλα,
να τρώσι και να πίνουσι, να τραγουδού μεγάλα,
να λέν’ τραγούδια του σκαμνιού και του πολέμου βάλη
κι η τάβλ’ απού τη μια μερέ ν’ αντιλαλεί στην άλλη.
Οι γ-εγλετζέδες ’πάψασι, πάσιν οι χαροκόποι
κι αγνώριστος εγίνηκεν ο τόπος κι οι γι-αθρώποι.
Κι όμως, ούτε λέξη για την υποτιθέμενη συνεννόηση με τον Κιώρο και το εγχείρημα του "πεντοζαλιού". Η σύνδεση των γυρισμάτων της μουσικής του χορού με τους καπετάνιους της επανάστασης είναι μεταγενέστερη και αποδεικνύει τιμητικό συμβολισμό, δυστυχώς όμως όχι την υποτιθέμενη «ίδρυση» του χορού κατά την επανάσταση. Χρειαζόμαστε αποδείξεις και μέχρι στιγμής δεν έχουν εμφανιστεί.
Όσο για το «πέμπτο ζάλο», δηλαδή την «πέμπτη προσπάθεια των Κρητικών για απελευθέρωση», καθόλου δεν πείθει η καταμέτρηση των τεσσάρων προηγούμενων, που ουδεμία σχέση έχουν με μια σοβαρή ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων…»
Εδώ να αναφέρουμε κάτι ακόμα. Ο Ι. Τ. στο κείμενο του στο προσωπικό του site αρχίζει σταδιακά να «υποβαθμίζει» τη θεωρία της επιστολής και από κει που αναφέρεται στην αρχή και περήφανα στο βιβλίο του που κυκλοφόρησε το 2000, σήμερα γράφει:
«…Επιπροσθέτως, το περιεχόμενο μιας επιστολής με φερόμενο αποστολέα το Δασκαλογιάννη και παραλήπτη τον Κιώρο φανερώνει τη δι’ αλληλογραφίας επικοινωνία των δύο ανδρών και ενισχύει τη λαϊκή πίστη περί του χορού, καθώς κεκαλυμμένα γίνεται λόγος για πέμπτο ζάλο και δώδεκα κουμπάρους, υπονοώντας το επικείμενο κίνημα και τους δώδεκα αρχηγούς του….»
Ο δε Ναύτης λέει (Κρητική λύρα ένας μύθος, σελ. 73):
«…έστειλαν στο Γαλουβά (Κισσάμου) τον Παπά Τζιρίτη (πιθανόν κάποιο ιερέα που ήταν σβέλτος) του οποίου το όνομα δε διασώθηκε και μια επιστολή του Δασκαλογιάννη στον Στέφανο Τριανταφυλλάκη ή Κιώρο. Τον καλούσε στην Ανώπολη (σ.σ. Σφακίων) επειγόντως να του αναθέσει μια δουλειά. Πράγματι ο Κιώρος πήγε και έμεινε 6 μήνες εκεί μέχρι την ημέρα της επανάστασης. Στον Κιώρο ανέθεσαν να βγάλει μία νέα μουσική για ένα καινούργιο πολεμικό χορό. Ο Κιώρος με βάση την Πυρρίχια μελωδία έβγαλε μια μουσική, χωρίς όμως να μοιάζει με την Πυρρίχια και σύμφωνα με τις υποδείξεις των Καπετανέων…»
Αντί άλλων σχολίων σας αναφέρουμε το βιογραφικό του Παπά Τζιρίτη που αλιεύσαμε από εφημερίδα του Ηρακλείου :
Παπα-Τζιρίτης (Ευάρεστος Ταμιωλάκης).
Γεννήθηκε το 1852 στον Aγιο Γεώργιο Λασιθίου και παντρεύτηκε από τους Kασσάνους όπου και έζησε. Πέθανε το 1937. Tο 1866 χειροτονήθηκε ιερέας και κατέλαβε την ενορία του Aγίου Γεωργίου των Kασσάνων. O παπα-Tζιρίτης κατέστη θρύλος χάρη στα μεγάλα αθλητικά του επιτεύγματα στον αγώνα δρόμου μεγάλων αποστάσεων. Yπήρξε πρωτόγνωρο φαινόμενο αντοχής και ταχύτητας: Aγωνίστηκε στην Kρήτη, στην Aθήνα, στη Σμύρνη, στην Kύπρο, στην Aίγυπτο και έφτασε μέχρι τον Aγιο Λουδοβίκο της Aμερικής.
Στις 12 Νοέμβρη το 1900 έτρεξε το Μαραθώνιο Δρόμο με το καταπληκτικό ρεκόρ 2 ώρες και 5 λεπτά. Εγραψαν γι’ αυτόν οι εφημερίδες της εποχής αποκαλώντας τον “διπλασίως αναπληρωτήν του Αχιλλέα και του Οδυσσέα” και “Μέγαν Πεζοπόρον της Υφηλίου”. Στην επανάσταση του 1896-97 υπηρέτησε ως αγγελιοφόρος του Ιωάννη Νταφώτη στο Τάγμα των επιλέκτων Κρητών και στις 15 του Μάρτη του 1897 πήρε μέρος στη Μάχη των Αρχανών, όπου με την τόλμη του έσωσε την τιμή της σημαίας. Η αθλητική, η πατριωτική και η εκκλησιαστική προσφορά του τον κατέστησε ζωντανό θρύλο του λαού μας.
Να υποθέσουμε εδώ ότι ο Ναύτης μπερδεύτηκε; Να χρησιμοποιήσουμε την αγαπημένη υποτιμητική έκφραση του Ι.Τ.; Μάλλον αγνοούσε την αλήθεια…
Εδώ βέβαια αρχίζουν και οι αντιφάσεις… Ο Ναύτης λέει ότι για τον Δασκαλογιάννη και τον Κιώρο ότι: «τον καλούσε στην Ανώπολη επειγόντως να του αναθέσει μια δουλειά», ο Ι.Τ. το 2000 στο βιβλίο του λέει ότι «για να ετοιμάσει έναν “πυρρίχειο” χορό, ειδικά γραμμένο για το “πέμπτο ζάλο”», ενώ σήμερα (www.tsouchlarakis.com) κάνει λόγο για: «καθώς κεκαλυμμένα γίνεται λόγος για πέμπτο ζάλο και δώδεκα κουμπάρους».
Κάπου εκεί αρχίζει και η προσπάθεια του συγγραφέα Ι.Τ. να μας πείσει ότι «εφόσον αποδείξω ότι υπήρχαν οι δώδεκα καπετάνιοι, τότε έχω δίκιο!». Έτσι αρχίζει μία ατέρμονη προσπάθεια επίδειξης ιστορικών και λοιπών πηγών με την προαναφερθείσα λογική. Τσάμπα κόπος κύριοι. Η ύπαρξη των καπετάνιων (την οποία προσωπικά αποδέχομαι) δεν αποδεικνύει ΤΙΠΟΤΑ!
Μία ακόμα αυθαιρεσία είναι η παρακάτω παράγραφος του κειμένου του Ι.Τ. για τον
πεντοζάλη στην ιστοσελίδα του:
«…Η εκ των δυτικών επαρχιών (Σφακιά, Κίσσαμος) καταγωγή του πεντοζαλιού ενισχύεται και από το γεγονός ότι μόνο στις περιοχές αυτές επιβίωσε το ιστορικό του χορού και σε κανένα άλλο μέρος της Κρήτης. Και ως γνωστόν, η προφορική παράδοση είναι αληθής, όπου είναι πλουσιότατη και κυρίως στοιχειοθετημένη. Είναι, λοιπόν, επιεικώς ανεύθυνο να μιλάνε κάποιοι για λασιθιώτικη ή ακόμα και για «παγκρήτια» καταγωγή του χορού, όταν είναι πασίγνωστο ότι όλοι οι χοροί της Κρήτης ήταν τοπικής εμβέλειας μέχρι την εποχή του Μεσοπολέμου. Τότε που ο χανιώτικος συρτός και το πεντοζάλι διαδόθηκαν από τα Χανιά στην υπόλοιπη Κρήτη, ο μαλεβιζιώτης από το Ηράκλειο στο υπόλοιπο της νήσου και η ρεθεμνιώτικη σούστα από το νομό Ρεθύμνης στους υπόλοιπους νομούς...»
Αν είναι έτσι, δε μας εξηγεί εδώ γιατί ενώ όλοι οι υπόλοιποι χοροί που αναφέρει «ήταν τοπικής εμβέλειας», τον πεντοζάλη τον ήξερε όλη η Κρήτη. Ο Εμμ. Βιβιλάκης από τις Βρύσες Αμαρίου τον αναφέρει το 1842, ο Χουρμούζης Βυζάντιος στα «Κρητικά» του 1840 τον αναφέρει στην περιοχή του Ηρακλείου, και φυσικά όλοι οι γέροντες μερακλήδες τον θυμούνται πολύ πριν το μεσοπόλεμο σε όλη την Κρήτη.
Μια ακόμα γλαφυρή λεπτομέρεια που προκαλεί ευθυμία αλιεύουμε από το περιβόητο κείμενο του ερευνητή Ι.Τ.:
«…Στο πεντοζάλι, ο αυτοσχεδιασμός του πρωτοχορευτή χαρακτηρίζεται από κινήσεις ξεχωριστές στη δομή, το ύφος και την έκφραση και δεν παρουσιάζει καμία ομοιότητα με αυτές που συνηθίζονται σε άλλους αυτοσχεδιαστικούς χορούς, όπως είναι ο χανιώτικος συρτός ή ο μαλεβιζιώτης. Τα αντικρυστά καθίσματα από τον πρώτο και το δεύτερο με ταυτόχρονη εκτέλεση «ψαλιδιών», αποτελούν την πλέον παλαιά και χαρακτηριστική φιγούρα του πεντοζαλιού, ενώ η ομοιότητά της με φιγούρες του ρωσικού χορευτικού ρεπερτορίου επιτρέπει συνειρμούς που παραπέμπουν ευθέως στο ιστορικό του χορού, στις προσωπικές επαφές του Δασκαλογιάννη με τους αδερφούς Αλεξέι και Θεόδωρο Ορλόφ. Την φιγούρα αυτή πραγματοποιούσαν οι χορευτές του «Παγκρήτιου Ομίλου Βρακοφόρων», με έδρα τα Χανιά, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960…»
Τώρα τα πιστεύει και τα γράφει όλα τα παραπάνω; Τη φιγούρα που έκαναν τα χορευτικά μπαλέτα της εποχής στα μιούζικαλ του Δαλιανίδη και στα παραδοσιακά μπαλέτα τύπου Δώρας Στράτου την παραλληλίζει με τον πεντοζάλι και τα… Ορλωφικά!;! Απλώς υπέροχο.
Τέλος για τον πεντοζάλη να αναφέρουμε μερικά πισωγυρίσματα του ερευνητή τα οποία καταδεικνύουν την αγωνία του να εξηγήσει τα ανεξήγητα:
«…Πρέπει να τονίσουμε ότι, η παραδοσιακή πρωταρχική έκφραση του πεντοζαλιού δεν διαθέτει σιγανό και γρήγορο ρυθμό, ούτε διακρίνεται σε σιγανό πεντοζάλι και γρήγορο πεντοζάλι. Η μορφή του είναι μια και συγκεκριμένη, γρήγορη, δυναμική και εκρηκτική. Η σύγχρονη διάκριση σε «σιγανό» και «γρήγορο» καθιερώθηκε την δεκαετία του ’50, όταν κάποιοι λαϊκοί οργανοπαίκτες της κεντρικής Κρήτης διασκευάζοντας το σκοπό του σιγανού, ενός χορού της κεντρικής και ανατολικής Κρήτης, τον γύρναγαν απευθείας σε πεντοζάλι. Αυτό συνέβη επειδή η βασική μουσική φράση (κοντυλιά) (7) του σιγανού μοιάζει με την τρίτη μουσική φράση του πεντοζαλιού, με τη μόνη διαφορά ότι παίζεται σε πιο αργή ρυθμική αγωγή.(8) Τότε, ατυχώς, διαμορφώθηκε αυτό που σήμερα λένε «σιγανό πεντοζάλι» και χορεύεται σε Χανιά, Ρέθυμνο και Ηράκλειο με παραλλαγές ως «χανιώτικο σιγανό», «ρεθεμνιώτικο σιγανό» και «ηρακλειώτικο σιγανό» με δέκα, οκτώ και έξι βήματα αντίστοιχα. Μάλιστα, στο νομό Ρεθύμνου, ανάλογα με τις χαρακτηριστικές ανά επαρχία κοντυλιές του σιγανού χορού, που προηγούνταν της μουσικής του πεντοζαλιού, ο χορός αποκτούσε διάφορα ονόματα. Έτσι προέκυψαν τα λεγόμενα Αμαριώτικα πεντοζάλια, τα Ρεθεμνιώτικα κ.λπ»
και
«…Ίσως ο σιγανός να χορευόταν παλαιότερα και στο νομό Χανίων, και να αποτέλεσε βάση έμπνευσης για τον Κιώρο, αλλά να ξεχάστηκε με τη διάδοση του πεντοζαλιού…»
Τώρα βέβαια το ότι υπάρχουν δεκάδες καταγεγραμμένες και μη πηγές που μιλούν για σιγανό και πηδηχτό πεντοζάλη πριν τη δεκαετία του 1950 δε φαίνεται να απασχολεί τον «ερευνητή». Ούτε το ότι με το λεγόμενο «χανιώτικο σιγανό» πρέπει μάλλον να εννοεί τα αμαριώτικα πεντοζάλια . Όσο για την δεύτερη αναφορά από το κείμενο του Ι.Τ. να πούμε ότι πάνω στον πανικό του άρχισε να παραδέχεται αυτό που όλη η Κρήτη γνωρίζει.
Για το χρονικό διάδοσης του Χανιώτικου συρτού στην υπόλοιπη Κρήτη ο Ναύτης αλλά και ο Ι.Τ. μιλάνε για την εποχή του μεσοπολέμου. Τότε πως ο Ρεθυμνιώτης Εμμ. Βιβιλάκης τον αναφέρει στην εργασία του το 1840 ως Χανιώτη ή Απόσυρτο; Η υπόθεση ότι «ο συρτός διαδόθηκε στην υπόλοιπη Κρήτη την περίοδο του Μεσοπολέμου», σχετικά με το νομό Ρεθύμνης είναι αυθαίρετη και το θέμα χρειάζεται διερεύνηση ακόμη.
Subscribe to:
Posts (Atom)